apt Paket Yöneticisi

Debian ve türevi sistemlerde (Ubuntu, Mint vb.) paket yönetimi için kullanılan ana araç APT (Advanced Package Tool) ailesidir. Bu aile, paketleri kurmak, güncellemek, kaldırmak ve depoları yönetmek için çeşitli komut satırı araçları sunar.

apt, apt-get, apt-cache ve aptitude

• apt: Modern ve kullanıcı dostu komut satırı arayüzüdür. apt-get ve apt-cache'in en sık kullanılan komutlarını daha basit bir sözdizimi ve ek özelliklerle (örn. ilerleme çubuğu) birleştirir. Genellikle günlük kullanım için önerilen araçtır.

• apt-get: Paketleri kurmak, güncellemek ve kaldırmak için kullanılan daha eski, temel komut satırı aracıdır. Betiklerde (scripting) hala yaygın olarak kullanılır.

• apt-cache: Paket deposu önbelleğini sorgulamak (paket aramak, bilgi göstermek vb.) için kullanılan eski araçtır. apt komutu bu işlevleri de içerir.

• aptitude: Hem komut satırı hem de metin tabanlı interaktif bir arayüz sunan alternatif bir paket yöneticisidir. Özellikle karmaşık bağımlılık sorunlarını çözmede bazen apt veya apt-get'ten daha yetenekli olabilir.

Bu bölümde, modern ve önerilen apt komutuna odaklanacağız. Komutların çoğu sudo yetkisi gerektirir.

Paket Listelerini Güncelleme (update)

Paket kurulumu veya güncellemesi yapmadan önce, sistemin mevcut depolarındaki paket listelerini yenilemek önemlidir. Bu işlem, hangi paketlerin yeni sürümlerinin olduğunu sisteme bildirir.

sudo apt update

Bu komut herhangi bir paketi kurmaz veya güncellemez, sadece paket bilgilerini günceller.

Paketleri Güncelleme (upgrade, full-upgrade)

Kurulu paketleri mevcut depolardaki en son sürümlerine yükseltmek için upgrade kullanılır:

# Kurulu paketleri güncelle (yenilerini kurmaz, mevcutları kaldırmaz)
sudo apt upgrade

Onay istenecektir. -y parametresi ile onay otomatik olarak verilebilir:

sudo apt upgrade -y

upgrade komutu, mevcut paketleri güncellerken sistemde kurulu paketleri kaldırmaz veya yenilerini eklemez. Eğer bir güncelleme işlemi yeni bağımlılıkların kurulmasını veya çakışan paketlerin kaldırılmasını gerektiriyorsa, upgrade o paketi güncellemez.

Bu tür durumları da yöneterek (gerekirse paket kaldırıp/ekleyerek) sistemi tamamen güncellemek için full-upgrade (eski apt-get dist-upgrade komutunun eşdeğeri) kullanılır:

sudo apt full-upgrade -y

Genellikle sunucularda upgrade daha kontrollü bir seçenekken, masaüstü sistemlerde veya sürüm yükseltmelerinde full-upgrade gerekebilir.

Hangi paketlerin güncellenebileceğini görmek için:

apt list --upgradable

Paket Arama (search)

Depolarda belirli bir anahtar kelimeye göre paket aramak için search kullanılır:

# Adında veya açıklamasında 'htop' geçen paketleri ara
apt search htop

Paket Bilgisi Gösterme (show)

Belirli bir paket hakkında detaylı bilgi (sürüm, bağımlılıklar, açıklama, boyut vb.) almak için show kullanılır:

apt show htop

Paket Kurma (install)

Bir veya daha fazla paketi kurmak için install kullanılır. apt, gerekli bağımlılıkları otomatik olarak bulup kurar:

sudo apt install htop screen vim

Yerel bir .deb dosyasını kurarken de apt kullanmak, bağımlılıkların depolardan otomatik olarak çözülmesini sağlar:

sudo apt install ./indirilen-paket.deb

Paket Kaldırma (remove, purge)

Bir paketi kaldırmak (ancak yapılandırma dosyalarını sistemde bırakmak) için remove kullanılır:

sudo apt remove htop

Bir paketi yapılandırma dosyalarıyla birlikte tamamen kaldırmak için purge kullanılır:

sudo apt purge htop

Gereksiz Paketleri Kaldırma (autoremove)

Bir paket kurulduğunda otomatik olarak kurulan ancak artık başka hiçbir kurulu paketin ihtiyaç duymadığı bağımlılıkları sistemden kaldırmak için autoremove kullanılır. Genellikle remove veya purge işleminden sonra çalıştırılması önerilir:

sudo apt autoremove

Kurulu Paketleri Listeleme (list)

Sistemde kurulu paketleri listelemek için:

apt list --installed | less

Belirli bir paketin kurulu olup olmadığını kontrol etmek için:

apt list --installed | grep htop
# veya daha basitçe:
apt list htop 

Diğer Kullanışlı apt Komutları

• edit-sources: /etc/apt/sources.list dosyasını düzenlemek için varsayılan metin düzenleyiciyi açar.

• clean: İndirilen .deb paket dosyalarının yerel önbelleğini (/var/cache/apt/archives/) temizler. Disk alanı açmak için kullanılabilir.

  sudo apt clean

• autoclean: clean gibidir ancak sadece artık depolarda bulunmayan veya daha yeni sürümü olan eski paket dosyalarını temizler.

Easter Egg

apt komutunun da (tıpkı apt-get gibi) küçük bir sürprizi vardır:

apt moo

apt, Debian tabanlı sistemlerde paket yönetimini kolaylaştıran güçlü ve modern bir araçtır. Çoğu durumda apt-get ve apt-cache yerine tercih edilebilir.