Çalışma Seviyeleri (Run Levels)

System V init (SysVinit), sistemi farklı çalışma modlarına veya durumlarına sokmak için çalışma seviyeleri (runlevels) konseptini kullanır. Her runlevel, hangi servislerin çalıştırılacağını veya durdurulacağını tanımlar. Sistem belirli bir runlevel'a geçtiğinde, o runlevel için tanımlanmış servisler başlatılırken, önceki runlevel'da çalışıp yeni runlevel'da tanımlı olmayan servisler durdurulur.

Standart Runlevel'lar

Geleneksel olarak 7 runlevel (0'dan 6'ya kadar) tanımlanmıştır ve bunların çoğu için standartlaşmış anlamlar bulunur, ancak dağıtımlar arasında küçük farklılıklar olabilir:

• Runlevel 0: Halt (Durdurma)

  • Sistemi güvenli bir şekilde kapatır. Bu runlevel'a geçmek, shutdown -h now veya halt komutlarına benzer.

• Runlevel 1: Single-User Mode (Tek Kullanıcı Modu)

  • Sistemi bakım ve kurtarma işlemleri için minimal bir modda başlatır. Genellikle ağ servisleri çalışmaz ve sadece root kullanıcısı giriş yapabilir. Kök dosya sistemi genellikle salt okunur (read-only) olarak bağlanabilir.

• Runlevel 2: Multi-User Mode (Çok Kullanıcılı Mod - Ağsız)

  • Debian tabanlı sistemlerde: Ağ servisleri olmadan çok kullanıcılı metin modu.

  • RHEL tabanlı sistemlerde: Genellikle Runlevel 3 ile aynıdır (ağ destekli çok kullanıcılı metin modu).

• Runlevel 3: Multi-User Mode with Networking (Ağ Destekli Çok Kullanıcılı Mod)

  • Tamamen işlevsel, ağ destekli, komut satırı tabanlı çok kullanıcılı mod. Sunucular için yaygın varsayılan runlevel'dır.

• Runlevel 4: Unused/Custom (Kullanılmayan/Özel)

  • Genellikle sistem yöneticisi tarafından özel amaçlar için tanımlanmak üzere boş bırakılır.

• Runlevel 5: Multi-User Mode with Graphical Interface (Grafik Arayüzlü Çok Kullanıcılı Mod)

  • Runlevel 3'teki her şeye ek olarak grafiksel bir ekran yöneticisi (örn. GDM, KDM, LightDM) başlatılır. Masaüstü sistemler için yaygın varsayılan runlevel'dır.

• Runlevel 6: Reboot (Yeniden Başlatma)

  • Sistemi güvenli bir şekilde yeniden başlatır. Bu runlevel'a geçmek, shutdown -r now veya reboot komutlarına benzer.

Runlevel Yönetimi

• Varsayılan Runlevel: Sistemin normalde hangi runlevel'da başlayacağı genellikle /etc/inittab dosyasındaki id:N:initdefault: satırı ile belirlenir (burada N varsayılan runlevel numarasıdır, örn. 3 veya 5). Bazı modern SysVinit sistemleri veya önyükleyiciler bu ayarı farklı yerlerde tutabilir (örn. GRUB çekirdek parametresi).

• Mevcut Runlevel'ı Görme: runlevel komutu, önceki ve mevcut runlevel'ı gösterir. Çıktıdaki ilk karakter önceki (eğer yoksa 'N'), ikinci karakter mevcut runlevel'dır.

  runlevel
  # Örnek Çıktı: N 3 

• Runlevel Değiştirme: Çalışan sistemin runlevel'ını değiştirmek için init veya telinit komutları kullanılır (root yetkisiyle).

  # Runlevel 3'e geç
  sudo init 3 
  
  # Tek kullanıcı moduna geç (Runlevel 1)
  sudo telinit 1 

Runlevel konsepti, systemd'deki target birimleri ile benzer bir amaca hizmet eder, ancak systemd target'ları daha esnek ve bağımlılık tabanlı bir yapı sunar.