Ports ve pkg Yönetimi

FreeBSD, üçüncü parti yazılımları kurmak ve yönetmek için iki ana sistem sunar: Ports Koleksiyonu ve pkg ikili (binary) paket yöneticisi. Her iki sistem de aynı yazılım havuzuna erişir ancak farklı yöntemlerle çalışır.

1. Ports Koleksiyonu (/usr/ports)

Ports Koleksiyonu, binlerce üçüncü parti yazılımı FreeBSD üzerinde kaynak koddan derlemek için gerekli dosyaları (Makefile, yamalar, açıklamalar vb.) içeren bir dizin ağacıdır (genellikle /usr/ports). Bu yöntem, derleme seçeneklerini özelleştirerek yazılımı optimize etme imkanı sunar ancak paket kurma işlemi daha uzun sürer ve derleme için gerekli araçların (derleyici, kütüphaneler vb.) sistemde bulunmasını gerektirir.

Ports Ağacını Alma ve Güncelleme:

• portsnap (Önerilen): Ports ağacının sıkıştırılmış anlık görüntülerini (snapshot) kullanarak hızlı bir şekilde ilk alımı ve güncellemeyi sağlar.

  # İlk kez alırken:
  sudo portsnap fetch extract
  
  # Sonraki güncellemeler için:
  sudo portsnap fetch update

• git (Alternatif): Ports ağacını bir Git deposu olarak klonlamak ve güncellemek de mümkündür.

Port Bulma:

• whereis: Belirli bir komutun port dizinini bulmak için kullanılabilir.

  whereis htop 
  # Örnek Çıktı: htop: /usr/ports/sysutils/htop

• make search: Ports ağacı içinde anahtar kelimeye göre arama yapar (indeks oluşturulmuşsa hızlıdır).

  cd /usr/ports
  sudo make search name=htop 
  # veya daha geniş arama:
  # sudo make search key=process

Port Kurulumu:

1. Dizine Git: İlgili portun dizinine gidin.

   cd /usr/ports/sysutils/htop

2. (İsteğe Bağlı) Seçenekleri Yapılandırma: Birçok port, derleme sırasında etkinleştirilecek veya devre dışı bırakılacak özellikleri seçmenize olanak tanır.

   sudo make config # Metin tabanlı menü açılır
   # Veya tüm bağımlılıklar için seçenekleri sorması:
   # sudo make config-recursive

   Seçenekler genellikle /var/db/ports/ altında saklanır.

3. Derleme, Kurulum ve Temizlik:

   # Derle, kur ve derleme sonrası geçici dosyaları temizle
   sudo make install clean 

   Bu işlem, gerekli bağımlılıkları da (ya portlardan derleyerek ya da pkg ile binary olarak kurarak) otomatik olarak halletmeye çalışır.

Port Kaldırma:

İlgili port dizinindeyken:

sudo make deinstall

Derleme Dosyalarını Temizleme:

Derleme sırasında oluşan geçici dosyaları (work dizini) temizlemek için:

sudo make clean

Yardımcı Araçlar: Ports koleksiyonunu yönetmek için portmaster veya poudriere (toplu derleme için) gibi üçüncü parti araçlar da mevcuttur, ancak temel işlemler make komutları ile yapılabilir.

2. pkg İkili Paket Yöneticisi

pkg, FreeBSD için modern ikili (binary) paket yöneticisidir. Önceden derlenmiş paketleri resmi veya üçüncü parti depolardan hızlı bir şekilde kurmayı, güncellemeyi ve kaldırmayı sağlar. Genellikle Ports'a göre çok daha hızlıdır ve derleme gerektirmez. Eski pkg_add, pkg_info gibi komutların yerini almıştır.

pkg'yi Başlatma (Bootstrapping):

Eğer sistemde pkg kurulu değilse (genellikle ilk kurulumdan sonra gerekir), ilk pkg komutu çalıştırıldığında otomatik olarak kurulması teklif edilir:

# Örneğin:
sudo pkg update 
# Çıktı benzeri:
# The package management tool is not yet installed on your system.
# Do you want to fetch and install it now? [y/N]: y 
# ... pkg kurulur ...

Veya manuel olarak:

sudo pkg bootstrap

Paket Kataloğunu Güncelleme:

Depolardaki mevcut paket listesini güncellemek için:

sudo pkg update

Paket Arama:

Depolarda paket aramak için:

pkg search htop
pkg search -i screen # Büyük/küçük harf duyarsız arama

Paket Kurma:

Bir veya daha fazla paketi kurmak için:

sudo pkg install htop screen vim

Onay istenecektir (-y ile atlanabilir).

Paket Bilgisi Gösterme:

Kurulu veya depodaki bir paket hakkında detaylı bilgi almak için:

pkg info htop

Kurulu Paketleri Listeleme:

Sistemde kurulu tüm paketleri listelemek için:

pkg info | less

Paketleri Güncelleme:

Kurulu tüm paketleri depolardaki en son sürümlerine yükseltmek için:

sudo pkg upgrade

Paket Kaldırma:

Bir veya daha fazla paketi kaldırmak için:

sudo pkg delete htop

Gereksiz Bağımlılıkları Kaldırma:

Artık başka hiçbir paketin ihtiyaç duymadığı bağımlılıkları kaldırmak için:

sudo pkg autoremove

Paket Denetimi (Güvenlik Açıkları):

Kurulu paketlerde bilinen güvenlik açıklarını kontrol etmek için:

sudo pkg audit -F # Önce veritabanını günceller, sonra denetler

İndirilen Paket Önbelleğini Temizleme:

pkg tarafından indirilen eski paket dosyalarını temizlemek için:

sudo pkg clean

Hangi Paketin Bir Dosyayı Sağladığını Bulma:

pkg which /usr/local/bin/htop

Ports mu, pkg mi?

• pkg: Hızlı kurulum, kolay yönetim, derleme gerektirmez. Çoğu kullanıcı ve sunucu için genellikle yeterli ve önerilen yöntemdir.

• Ports: Derleme seçeneklerini özelleştirme ihtiyacı olduğunda, belirli bir yama uygulamak gerektiğinde veya pkg deposunda bulunmayan/çok eski olan bir yazılımı kurmak için kullanılır. Daha fazla kontrol sunar ancak daha yavaş ve zahmetlidir.

İki sistem bir arada kullanılabilir, ancak dikkatli olmak gerekir. Genellikle pkg ile kurulan bir paketi Ports ile güncellemek veya tersi sorunlara yol açabilir. Birincil yöntem olarak birini seçmek ve diğerini sadece gerektiğinde kullanmak daha iyi bir yaklaşımdır.